VIÊM DA CƠ ĐỊA: NGUYÊN NHÂN, NHẬN BIẾT, CHẨN ĐOÁN VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Viêm da cơ địa là tình trạng viêm da mạn tính kèm ngứa kéo dài. Người mắc bệnh thường đồng thời có các vấn đề cơ địa khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay sốt cỏ khô. Bệnh có thể xuất hiện rất sớm từ giai đoạn sơ sinh, kéo dài đến tuổi trưởng thành hoặc bùng phát ở bất kỳ thời điểm nào trong cuộc sống, tùy cơ địa mỗi người.

VIÊM DA CƠ ĐỊA LÀ GÌ?

Viêm da cơ địa (hay chàm thể tạng) là bệnh viêm da mạn tính với đặc điểm tái phát theo từng đợt. Dấu hiệu nổi bật nhất là cảm giác ngứa liên tục, khiến người bệnh gãi nhiều và làm da tổn thương, từ đó dễ dẫn đến viêm và nhiễm trùng thứ phát. Tình trạng này thường xuất hiện rất sớm, khoảng 60% trường hợp khởi phát ngay trong năm đầu đời.

Bệnh hình thành khi lớp hàng rào bảo vệ da suy giảm chức năng, khiến da mất độ ẩm và trở nên nhạy cảm với các yếu tố kích thích từ môi trường như hóa chất, bụi bẩn hay chất gây dị ứng. Sự kết hợp của các yếu tố này khiến da khô, dễ kích ứng và nhanh chóng rơi vào vòng lặp viêm – ngứa, ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ GÂY VIÊM DA CƠ ĐỊA NẶNG HƠN

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây viêm da cơ địa vẫn chưa được xác định cụ thể. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy một số yếu tố dưới đây có vai trò quan trọng:

• Yếu tố di truyền: Bệnh có xu hướng xuất hiện trong gia đình. Khoảng 60% người lớn mắc viêm da cơ địa sẽ có con bị bệnh. Nếu cả bố và mẹ đều mắc, nguy cơ ở trẻ có thể tăng đến 80%.
• Suy giảm chức năng hàng rào da: Ở người bệnh, làn da mất khả năng bảo vệ tự nhiên, dễ khô và kém đàn hồi. Điều này khiến da phản ứng mạnh trước các dị nguyên hoặc các chất kích thích từ môi trường. Hệ miễn dịch khi hoạt động quá mức sẽ phóng thích các chất gây viêm, làm xuất hiện tình trạng đỏ, ngứa và kích ứng. Đây cũng là lý do viêm da cơ địa thường đi kèm các bệnh lý dị ứng như hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.
• Tác động từ môi trường: Các yếu tố như thời tiết hanh khô, bụi bẩn, phấn hoa, lông thú, hoá chất trong mỹ phẩm hoặc chất tẩy rửa… đều có thể khiến triệu chứng bùng phát mạnh hơn.

TRIỆU CHỨNG VIÊM DA CƠ THỂ NHƯ THẾ NÀO?

Viêm da cơ địa ở trẻ dưới 2 tuổi

Viêm da cơ địa thường khởi phát ở trẻ từ 2–3 tháng tuổi. Tổn thương da chủ yếu là các mụn nước nhỏ tụ thành từng đám, tiến triển theo nhiều giai đoạn:

• Giai đoạn đỏ da: Da trở nên đỏ, ngứa, xuất hiện các hạt nhỏ li ti.
• Giai đoạn mụn nước: Mụn nước bằng đầu đinh ghim xuất hiện dày đặc trên nền da đỏ.
• Giai đoạn chảy dịch: Mụn nước vỡ, tiết dịch tạo vùng ướt còn gọi là “giếng chàm”, rất dễ nhiễm trùng.
• Giai đoạn đóng vảy: Dịch khô lại tạo vảy vàng nhạt; nếu nhiễm trùng, vảy có màu nâu.
• Giai đoạn bong vảy: Vảy rơi dần, để lại lớp da mỏng dễ khô, nứt, sau đó da hồi phục.

Vị trí thường thấy nhất là má, cằm, trán, nhưng thương tổn có thể lan ra tay, chân, lưng, bụng và thường xuất hiện đối xứng.

Viêm da cơ địa ở trẻ em từ 2 – 12 tuổi

Thường gặp nhất trong nhóm 2–5 tuổi. Đặc điểm nổi bật:

• Da có các sẩn nổi cao, tập trung thành mảng; vùng da bị bệnh dày và lichen hóa.
• Đôi khi có kèm mụn nước.

Vị trí thường gặp: các nếp gấp như khuỷu tay, khoeo chân, cổ tay, mí mắt; tổn thương xuất hiện đối xứng hai bên.

Viêm da cơ địa ở thanh thiếu niên và người lớn

Bệnh có thể kéo dài từ thời thơ ấu hoặc khởi phát ở tuổi dậy thì.

• Tổn thương gồm các sẩn rải rác hoặc thành đám; có thể kèm mụn nước và nhiều vết trầy do gãi.
• Vị trí thường khu trú ở các vùng nếp gấp như khoeo, khuỷu tay, cổ tay, vùng hậu môn – sinh dục, núm vú…

Những triệu chứng không điển hình

Ở mọi độ tuổi, bệnh có thể biểu hiện thêm:

• Da khô nhiều.
• Dấu hiệu vẽ nổi (da nổi hằn khi cào nhẹ).
• Viêm da ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.

Tác động của viêm da cơ địa đối với sức khỏe

Bệnh thường diễn ra theo ba giai đoạn:

• Giai đoạn cấp: Gặp nhiều ở trẻ dưới 2 tuổi. Da đỏ, phù nề, chảy dịch nhiều và ngứa dữ dội.
• Giai đoạn bán cấp: Da giảm tiết dịch, khô hơn, ít phù nề.
• Giai đoạn mạn tính: Hay gặp ở trẻ lớn hơn 10 tuổi. Khoảng 50% trẻ không khỏi hoàn toàn và chuyển sang giai đoạn này. Da xuất hiện mảng dày, lichen hóa, có màu thâm và rất ngứa. Tổn thương kéo dài, điều trị khó khăn và có thể tồn tại đến tuổi trưởng thành.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm da cơ địa

Các biến chứng của viêm da cơ địa bao gồm:

• Bội nhiễm.
• Chàm chốc hóa.
• Trong một số trường hợp bội nhiễm hoặc chốc hóa không được điều trị kịp thời, có thể gây viêm cầu thận cấp.

CHẨN ĐOÁN VIÊM DA CƠ ĐỊA

Để xác định viêm da cơ địa, bác sĩ thường dựa trên nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm tiền sử bệnh, thăm khám trực tiếp và các xét nghiệm cần thiết.

Thông tin tiền sử bệnh 

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về:

• Tình trạng dị ứng của người bệnh và người trong gia đình
• Những yếu tố khiến da dễ kích ứng
• Thuốc hoặc sản phẩm bôi đã sử dụng trước đó
• Mức độ đáp ứng với các phương pháp điều trị đã từng áp dụng

Những thông tin này giúp xác định cơ địa dị ứng và các yếu tố làm bệnh dễ bùng phát.

Thăm khám lâm sàng 

Tiếp theo, bác sĩ sẽ quan sát trực tiếp vùng da tổn thương để đánh giá:

• Mức độ khô da, đỏ, ngứa
• Mảng viêm, vết xước do gãi
• Các biểu hiện nghi ngờ bội nhiễm vi khuẩn, nấm hoặc virus

Khám lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện các dấu hiệu đặc trưng của bệnh.

Các xét nghiệm

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm để làm rõ nguyên nhân hoặc loại trừ bệnh khác:

• Xét nghiệm dị ứng: như xét nghiệm máu hoặc test tìm dị nguyên để phát hiện tác nhân kích ứng (phấn hoa, thực phẩm, bụi nhà, lông thú, hóa chất…).
• Xét nghiệm máu: giúp loại trừ các bệnh lý khác, đồng thời đánh giá hoạt động của hệ miễn dịch.
• Sinh thiết da – giải phẫu bệnh: được thực hiện khi cần phân biệt với các bệnh lý khác như bệnh tự miễn, ung thư da hoặc tổn thương tiền ác tính. Mặc dù không phải là phương pháp thường quy, sinh thiết vẫn hữu ích trong những trường hợp chẩn đoán khó.

ĐIỀU TRỊ VIÊM DA CƠ ĐỊA

Mục tiêu điều trị viêm da cơ địa là giảm triệu chứng, hạn chế các đợt bùng phát và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Việc kiểm soát bệnh thường cần một phác đồ toàn diện, bao gồm thuốc, chăm sóc da và thay đổi thói quen sinh hoạt.

Kem dưỡng ẩm

Dưỡng ẩm là bước quan trọng nhất khi điều trị viêm da cơ địa. Da khô khiến ngứa dữ dội và dễ bị kích ứng, vì vậy duy trì độ ẩm giúp củng cố hàng rào bảo vệ da và giảm khả năng tái phát.

• Cách dùng: Thoa đều kem dưỡng ẩm 2–3 lần mỗi ngày, đặc biệt ngay sau khi tắm để khóa ẩm tốt hơn.
• Lựa chọn sản phẩm: Ưu tiên các loại kem không chứa hương liệu, cồn hay thành phần dễ gây kích ứng.

Thuốc bôi Corticosteroid  

Corticosteroid bôi ngoài da là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến để giảm viêm và ngứa.

• Thuốc có nhiều mức độ mạnh – nhẹ khác nhau, được chia thành 7 nhóm.
• Việc lựa chọn và thời gian dùng phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ như mỏng da, giãn mạch, rối loạn sắc tố hoặc tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Thuốc uống

Trong những trường hợp dai dẳng hoặc nặng:

• Thuốc kháng histamin: giúp giảm ngứa, cải thiện giấc ngủ; một số loại có thể gây buồn ngủ nên cần dùng theo chỉ định.
• Thuốc ức chế miễn dịch: được kê khi phản ứng viêm mạnh hoặc bệnh không đáp ứng với điều trị thông thường.

Điều chỉnh lối sống

Một số điều chỉnh giúp hỗ trợ quá trình điều trị:

• Tránh tiếp xúc các yếu tố gây kích ứng hoặc dị ứng
• Giữ ẩm cho da thường xuyên
• Hạn chế gãi để tránh xây xước gây bội nhiễm
• Chọn quần áo mềm, thoáng khí

Theo ThS.BS Nguyễn Thị Tường Vi – Trưởng khoa Nhi, Thiện Nhân Đà Nẵng khuyến cáo: Khi trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường trên da, đặc biệt là đỏ da kéo dài, ngứa nhiều, mụn nước hoặc tổn thương lan rộng, phụ huynh không nên tự ý điều trị tại nhà bằng mẹo hoặc thuốc bôi không rõ nguồn gốc. Việc tự xử lý có thể khiến bệnh nặng hơn, dễ bội nhiễm, kéo dài thời gian điều trị. Thăm khám sớm giúp bác sĩ đánh giá mức độ bệnh, loại trừ các nguyên nhân khác và đưa ra hướng chăm sóc – điều trị phù hợp cho từng độ tuổi.

Nếu bé gặp các dấu hiệu bất thường trên da, hãy đưa trẻ đến Khoa Nhi – Thiện Nhân Hospital để được thăm khám kịp thời. Khoa Nhi quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý da liễu – dị ứng ở trẻ em. Cùng với hệ thống trang thiết bị hiện đại, được đầu tư đồng bộ, Thiện Nhân Hospital mang đến quy trình khám chữa bệnh chính xác, an toàn và hiệu quả.

Để đặt lịch khám, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE 0982.135.606 hoặc đặt lịch trực tiếp qua Fanpage / Zalo OA Thiện Nhân Hospital.